اصل دوم: منشور حقوق بشر ایران
نخستین وظیفه حکومت در ایران منشور حقوق بشر ایران است که حقوق و آزادی‌های اساسی همه شهروندان ایران را تضمین می‌کند. قانون اساسی ایران حقوق و آزادی های همه افراد را بدون توجه به نژاد، مذهب، جنسیت، جنسیت یا هر ویژگی دیگری تضمین می کند که شامل حق حیات، آزادی و امنیت شخصی، آزادی بیان، اجتماعات و مذهب؛ و محافظت در برابر تبعیض، شکنجه و دستگیری خودسرانه بوده و اما محدود به آن نمی نباشد.
- ماده 1: حق حیات، آزادی و امنیت شخصی همه شهروندان ایران از حق حیات، آزادی و امنیت شخصی برخوردارند. هیچ فردی را نباید خودسرانه از زندگی یا آزادی خود محروم کرد. دولت باید از زندگی و آزادی همه شهروندان محافظت کند و آنها را تحت شکنجه یا مجازات یا رفتار ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز قرار ندهد.
- ماده 2: حق برابری همه شهروندان ایران در برابر قانون یکسان هستند و از حمایت یکسان قانون برخوردارند. هیچ فردی نباید بر اساس نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی یا سایر عقاید، منشاء ملی یا اجتماعی، دارایی، تولد یا موقعیت های دیگر مورد تبعیض قرار گیرد.
- ماده 3: حق آزادی اندیشه، وجدان و مذهب: همه شهروندان ایران از آزادی اندیشه، وجدان و مذهب حق دارند. هیچ فردی نباید مورد اجباری قرار گیرد که آزادی او را برای داشتن یا پذیرش دین یا عقیده دلخواه خود مختل کند.
- ماده 4: حق آزادی بیان همه شهروندان ایران از حق آزادی بیان برخوردارند که شامل آزادی جستجو، دریافت و انتشار اطلاعات و عقاید از هر نوع، بدون توجه به مرزها، شفاهی، کتبی یا چاپی است. در قالب هنر یا از طریق هر رسانه دیگری به انتخاب او. این حقوق به وسیله مقررات قانون عمومی و مواد قانونی مربوط به حق مصونیت شرافت شخصی تحدیدپذیر است.
- ماده 5: حق تشکیل اجتماعات مسالمت آمیز همه شهروندان ایران حق تشکیل اجتماعات مسالمت آمیز بدون اسلحه و تشکیل، عضویت و مشارکت در فعالیت های احزاب سیاسی، اتحادیه های کارگری و سایر تشکل ها را دارند.
- ماده 6: حق حفظ حریم خصوصی همه شهروندان ایران از حق حفظ حریم خصوصی برخوردارند که شامل حق عدم مداخله خودسرانه یا غیرقانونی در حریم خصوصی، خانواده، منزل یا مکاتبات خود و حق برخورداری از حمایت قانون است.
- ماده 7: حق مالکیت همه شهروندان ایران حق دارند انفرادی یا همراه با دیگران مالکیت داشته باشند و حق دارند خودسرانه از آن محروم نشوند.
- ماده 8: حق برخورداری از تأمین اجتماعی همه شهروندان ایران حق برخورداری از تأمین اجتماعی از جمله حق کار، انتخاب آزادانه شغل، داشتن شرایط عادلانه و مساعد کار، حمایت در برابر بیکاری و دستمزد برابر برای کار مساوی را دارند. .
- ماده 9: حق آموزش همه شهروندان ایران از حق برخورداری از آموزش و پرورش یا حرفه آموزی تا پایان مقطع کارشناسی از حقوق اساسی رایگان است. آموزش باید در جهت رشد کامل شخصیت انسانی و تقویت احترام به حقوق بشر و آزادی های اساسی باشد. هنر و دانش و تحقیقات علمی و تعلیمات آزاد است. آزادی تعلیم نباید به کاهش وفاداری نسبت به قانون اساسی منجر بشود.
- ماده 10: حق بر سلامتی همه شهروندان ایران حق دارند از بالاترین استانداردهای سلامت جسمی و روانی برخوردار شوند. دولت باید اقدامات لازم را برای بهبود سلامت شهروندان خود و کاهش میزان بیماری ها و مرگ و میر انجام دهد.
- ماده 11: حق برخورداری از محیط زیست پایدار همه شهروندان ایران حق دارند در محیطی سالم و پایدار زندگی کنند. دولت برای حفاظت و صیانت از منابع طبیعی ایران اعم از جنگل ها، آب و هوا و جلوگیری از آلودگی و تخریب محیط زیست اقدامات لازم را انجام می دهد.
- ماده 12: حق آزادی عبور و مرور تمام ایرانیان از این حق در سراسر قلمرو کشور بهره مند می باشند. این حق را تنها به وسیله قانون و فقط به منظور مبارزه با خطر امراض مسری و یا جلوگیری از جنایت ضروری باشد می توان محدود ساخت.
- ماده 13: حق تابعیت: هیچ فردی را از تابعیت ایرانی خود محروم نمی توان ساخت. از دست دادن حق تابعیت فقط بر طبق مقررات قانون ممکن است پیش آید و تنها در صورتی کسی علی رغم اراده خود ممکن است مشمول آن شود که چنین شخصی در اثر آن بلاوطن نشود. هیچ ایرانی را نمی توان به یک دولت خارجی تسلیم کرد افرادی که به دلایل سیاسی تحت تعقیب باشند از حق پناهندگی بهره مند خواهند شد.
- ماده 14: سوء استفاده: افراد و گروه هایی که به قصد مبارزه با نظم اساسی دموکراسی آزاد از هریک از این حقوق سو استفاده کند، بر اساس رسیدگی قضایی منصفانه بصورت موقت از برخوردار شدن از این حقوق اساسی محروم خواهد گردید. [اثبات قصد مبارزه با نظم اساسی دموکراتیک، محرومیت و میزان آن بر اساس دادگاه قانون اساسی و مصوبات سنا وفق تدابیر مربوط به تصویب متمم های قانون اساسی تعیین خواهد شد.]